Het geheim van een mooie, gezonde plantenbak? Een goed bemestingsschema gecombineerd met voldoende koolstof (CO2), een gebalanceerde verlichting en voldoende watercirculatie. Een hele kluif, maar gelukkig helpt de Estimative Index een handje met de bemesting van je aquarium.
Het uitgangspunt van de Estimative Index is eigenlijk heel eenvoudig: je voegt voedingstoffen toe aan je aquarium tot je een overschot krijgt. Op die manier ben je zeker dat je aquariumplanten nooit een voedingstekort krijgen en optimaal kunnen groeien. “Voedingsstoffen à volonté” zeg maar, en geloof me: je aquariumplanten vinden het geweldig.
De Estimative Index: gebaseerd op een Amerikaans model
De Estimative Index (EI) is ontwikkeld door Tom Barr, een docent biologie aan een Amerikaanse hogeschool gespecialiseerd in aquatische biologie en plantkunde.
De EI is eigenlijk een schattingsmethode. Doordat je een bepaalde, onbeperkte hoeveelheid meststoffen aan het aquariumwater toevoegt, is het niet meer nodig om testkits te gebruiken. Waarom? Omdat doorgaans de meeste commerciële testers behoorlijk onbetrouwbaar zijn. Waarschijnlijk heb je het zelf al gemerkt: de tester van merk A geeft een ander resultaat dan die van merk B of je moet letterlijk raden naar de waardekleur.
Meten is dus niet langer weten, maar gokken. Het gevaar daarvan is dat je gemakkelijk de verkeerde conclusies trekt en dus een verkeerd bemestingsschema hanteert, waar uiteindelijk je planten de dupe van worden. Bovendien ga je met testers pas in actie schieten als het kalf al verdronken is, het voedingstekort is er namelijk al en de schade aan de planten is gedaan.
Volgens Tom Barr zijn de meeste aquaristen te geobsedeerd met hoge verlichting en denken ze te weinig denken aan een goede CO2-voorziening en bemesting. De meeste algenproblemen in aquaria zijn te wijten aan slechte plantengroei, die op zijn beurt meestal het resultaat is van voedingstekorten.
De Estimative Index biedt daarop een oplossing doordat je steeds een klein overschot toevoegt en dus een voedingstekort verhindert.
Hoe ga je te werk bij de Estimative Index
Hoe pas je de EI toe op je eigen aquarium? Het is vrij eenvoudig: het volstaat om dagelijks of 2 à 3x per week meststoffen toe te voegen. Bij aquaria met weinig licht en/of plantenmassa kun je zelfs wekelijks te werk gaan.
De meststoffen die je toevoegt zijn opgedeeld in twee grote groepen. Enerzijds heb je de micro-elementen (sporenelementen) zoals ijzer, magnesium, mangaan, … Anderzijds de macro-elementen zoals nitraat, fosfaat en kalium. De wekelijkse minimum en maximum richtwaardes die je aan je bak kunt toevoegen zijn vervolgens:
- Nitraat: 10 à 30ppm
- Fosfaat: 1 à 3ppm
- Kalium: 10 à 30ppm
- Ijzer & sporenelementen: 0,5 à 1ppm
Voor de sporenelementen baseren we ons op de hoeveelheid ijzer die in de oplossing zit, maar je kunt steeds extra ijzer toevoegen met een aquarium ijzerbemesting “Ferro” of mijn ijzer in poedervorm “Fe DTPA”. Hoeveel mililiters je precies moet toevoegen om aan de bovenstaande ppm-waardes te geraken, staat achteraan vermeld op de fles, toch in het geval van PlantedBox.
Als je je eigen stockoplossing maakt, kun je gebruik maken van een calculator, of in het geval van PlantedBox het bijgeleverde lepeltje. Stel dat je per 10ml KNO3 een waarde van 10ppm wil bereiken op 100 liter aquariumwater, dan vertelt die calculator je hoeveel gram poeder je moet toevoegen aan je fles. Als je PlantedBox meststoffen gebruikt, dan staat op de achterkant hoeveel lepeltjes je moet toevoegen aan je fles voor de correcte dosering, heel eenvoudig.
Op dag 7 doe je een stevige waterverversing, liefst zo’n 50% van het water. De waterverversing dient om de hoeveelheid voedingsstoffen in je aquarium te begrenzen. Stel dat je 20ppm nitraat doseert en je ververst wekelijks 50%, dan kun je nooit meer dan 40ppm nitraat krijgen. Die maximale grens geldt echter voor situaties waarbij je planten geen enkele voeding opnemen. Doorgaans ligt die grens in de realiteit veel lager doordat je planten altijd een beetje meststoffen gaan opnemen als voeding, zeker als ze gezond zijn.
Een tweede functie van de waterverversing is het afvoeren van de vele afvalstoffen die je planten produceren. Doordat ze met de Estimative Index sterker en sneller gaan groeien, gaan ze ook meer afval creëren. Als dit afval te lang blijft liggen, dan gaat het rotten en dat kan algen veroorzaken door de productie van onder andere ammonium. Door regelmatig te verversen beperk je dus het risico op algen. Bovendien breng je weer heel wat nieuwe mineralen en CO2 in je bak met het kraanwater, iets dat je planten zeker in dank zullen afnemen.
Heb je een heel groot aquarium en is 50% verversen niet zo vanzelfsprekend? Geen probleem, je kunt met de Estimative Index ook minder verversen, je hoeft dan ook minder voedingsstoffen toe te voegen. Een voorbeeld: stel dat je 30ppm nitraat toevoegt en 50% ververst en je wilt overschakelen naar een verversing van ongeveer 25%, dan voldoet het om 15ppm nitraat toe te voegen. Je komt dan op ongeveer dezelfde maximale grens uit als het voorbeeld hierboven.
Veroorzaakt de Estimative Index algen?
Veel aquaristen hebben schrik dat ze met de hoge voedingswaardes van de Estimative Index algen zullen hebben. Die angst is echter ongegrond. Kijk maar eens naar de foto’s, dit zijn de bakken met waardes die nog hoger liggen dan die beschreven in dit artikel, en toch: geen algen te zien.
Hoe komt dat? Omdat de producten die we gebruiken voor de EI “anorganische” meststoffen zijn. Doordat deze producten al in hun eindfase zijn, vindt er geen rottingsproces plaats en bevatten ze dus geen algveroorzakende stoffen.
De stelling dat nitraat & fosfaat algen veroorzaken in aquaria is eigenlijk nog een overblijfsel uit de tijd dat we die meststoffen toevoegden via vissenvoer. Dat vissenvoer ging dan rotten en werd door de bacteriën omgezet tot nitraat en fosfaat. Tijdens dat rottingsproces ontstonden er echter ook stoffen die wél algen veroorzaakten (bv. ammonium). Helaas werd onterecht de link gelegd tussen nitraat/fosfaat en algen en niet ammonium en algen. Met de huidige meststoffen is dat gelukkig niet meer aan de orde.
Een andere oorzaak van deze onterechte stelling, is het feit dat een hogere nitraat & fosfaatwaarde leidt tot een hogere vraag naar CO2 (Gerloff, 1966). Als je al een CO2-tekort hebt en je voegt extra nitraat en fosfaat toe, dan wordt de vraag naar CO2 nog groter en zal dus ook het tekort vergroten. Het gevolg: je ziet meer algen en je legt de link met de extra meststoffen. Dit klopt echter niet, want de directe oorzaak van je algen is het CO2-tekort, de meststoffen hebben dit probleem enkel uitgelicht. In dat geval moet je werken aan je CO2 en zeker niet minder nitraat en fosfaat doseren, want daarmee riskeer je dat je nog een ander tekort gaat veroorzaken.
Wil je echt een gezonde plantenbak, dan moet je je vooral focussen op de gezondheid van je planten en niet op de beperking van algen. Een aquarium waarin de planten in ideale omstandigheden leven met voldoende CO2 en veel voedingsstoffen zal zo goed als geen algen bevatten. Een bak waarbij je preventief te werk gaat en uit angst voor algen de bemesting beperkt, loopt een veel groter risico op een voedingstekort en bijgevolg algen. En dat wordt na een tijd een gevaarlijke vicieuze cirkel.
Kortom: zorg voor voldoende voeding zodat je planten uitstekend groeien en de algen blijven vanzelf weg.
Is de Estimative Index veilig voor de vissen?
Een ander opmerking die je vaak hoort, is dat de Estimative Index slecht voor de gezondheid van je vissen en garnalen is. Academisch onderzoek door Camargo (2005) wijst er echter op dat nitraat pas giftig is in zeer hoge hoeveelheden, veel hoger dan die wat we bij de Estimative Index gebruiken. Om je een voorbeeld te geven: het wetenschappelijk stuk van Camargo vermeld dat de pasgeboren larve van de Pimephales promelas (Amerikaanse dikkop-elrits, een zoetwatervis die ook in de wateren van de Benelux voorkomt) een toxicologische grens van 358 mg/l N-NO3 heeft.
N is echter slechts 14g/mol terwijl NO3 62g/mol bedraagt. Dit wilt dus zeggen dat we 358 moeten vermenigvuldigen met 4,4 om tot de gevraagde ppm NO3 te komen. Het kritische niveau voor deze diersoort bedraagt bijgevolg maar lieft 1575 ppm! En dat is énorm vergeleken met de 30ppm van de Estimative Index.
Elke vissoort heeft zijn eigen kritische grens wat betreft nitraat, maar Marco et al. (1999) vermeldt dat de 90mg/l N-NO3 een “aangeraden hoeveelheid nitraat is voor warmwater vissen”. En dat is omgerekend 396 ppm …
Voor de andere stoffen is het moeilijker omdat het academisch onderzoek daarnaar niet bestaat of moeilijk kan vergeleken worden binnen de context van aquaria. Voor de toxiciteit van fosfaat bestaan er bijvoorbeeld wel onderzoeken, maar deze zijn uitgevoerd op Europese meren, een biotoop die totaal verschilt met onze sterk beplante aquaria.
Voor een groot deel van onze meststoffen zijn we dus toegewezen op de praktijk en die toont ons dat de waardes die we gebruiken prima zijn voor de vissen. Sterker nog, gevoelige vissen zoals Sturisoma’s en Discus bleken te kunnen kweken in Estimative Index bakken. De foto’s in dit artikel zijn daar het bewijs van.
Nog enkele opmerkingen
De Estimative Index is een effectief hulpmiddel, maar geen wondermiddel waarmee je je bak omtovert tot een weelderige jungle.
Er spelen nog heel wat andere factoren een belangrijke rol in de gezondheid van je planten. Denk maar aan verlichting, filtratie, watercirculatie en CO2. Vooral die laatste is een hekelpunt bij aquaristen. Als je geen optimaal CO2-gehalte hebt in jouw bak, zal de Estimative Index daarvoor geen oplossing bieden en zullen je planten nog steeds slecht groeien. De enige oplossing is dan om je CO2-toevoer te verhogen en verder doseren volgens de Estimative Index.
In zo’n situaties is de Estimative Index wel ideaal om na te gaan waar de oorzaak van je problemen ligt. Stel dat je planten slecht groeien en je vermoedt een voedingstekort, dan kun je met de EI nitraat, fosfaat, kalium & sporenelementen al uitsluiten. Wat dan overblijft zijn CO2, verlichting en watercirculatie/filtratie.
Hoi Gilles,
Als ik de All in one zou kopen, krijg je er dan ook een schema bij wanneer je dit moet toevoegen?
Groet André
Dag André
De All-in-One is een voorgemaakte mix, je moet dus niets meer zelf samenstellen, gewoon 10 of 30ml per week doseren op 100 liter aquariumwater. Bij de Estimative Index kit krijg je wel een blad met uitleg om je eigen stockoplossingen te maken.
Groeten
Gilles
Gebruik het ook. Moet zeggen zeker tevreden
Opvallend dat er bijna geen opmerkingen of vragen zijn over zo’n belangrijk onderwerp. Is iedereen het er mee eens of wordt het bij voorbaad afgewezen? Planted-Box draait zo’n beetje om E.I. Voor mij was het in ieder geal een eye-opener samen met het vermeerderen van de CO2, het verminderen van het licht en het verviervoudigen van de watercirculatie. Wat ik nog mis is een artikel over filtering. Misschien niet zo boeiend voor aquascapers maar wel voor vissen liefhebbers met een planted-box. Veel lof voor je site en je arikelen. Knap om zoveel informatie in zo weinig simpele woorden uit te leggen.
Hey Leo
Bedankt voor de complimenten 🙂
Er zal in de toekomst wel een artikel over filtratie volgen, hier of op aquascaping-blog. Ik ben de artikelsectie beetje bij beetje aan het uitbreiden. Hier eerder korte, snelle artikels bij aquascaping-blog meer uitgebreid en gedetailleerder.
Groeten
Gilles
Hallo Gilles,
Bij het lezen van de bovenstaande artikel viel me op dat je schreef, dat bij het toevoegen van nitraat en fosfaat de CO2 tekort groter werd. Ik dacht dat je onbeperkt nitraat en fosfaat kon toevoegen en dat dit geen nadelig effect zou hebben. Een CO2 tekort vergroot je door nog meer verlichting toe te laten dacht ik, en niet door nog meer nitraat of fosfaat toe te voegen?
Als dit waar is dan zal je wel degelijk voorzichtig moeten zijn bij het oneindig toevoegen van voedingstoffen zoals nitraat en fosfaat, aangezien je dan nog meer CO2 moet toevoegen. En zoals we allemaal al weten is CO2 het lastigst om toe te voegen, ook omdat je op een gegeven moment tegen de beperking van de vissen komt.
Gr. Mirza
Hoi Mirza
Die gaan onderling effect op mekaar hebben doordat ze de plantengroei ondersteunen. Voeg je meer CO2 toe, dan gaan de planten beter groeien en dus meer voedingsstoffen nodig hebben (vandaar de hogere dosering volgens mijn flesjes), en andersom geldt dat principe ook.
Als dan blijkt dat je een licht CO2-tekort hebt, dan kan het wel eens voorkomen dat dat tekort duidelijker zichtbaar wordt als je meer meststoffen gaat toevoegen. De schuldige is dan niet de meststof, maar het voedingstekort en die moet je oplossen door meer CO2 toe te voegen (in dat geval).
Maar meestal komt het niet zo vaak/duidelijk zichtbaar voor hoor, de situatie wordt hier als voorbeeld een beetje uitvergroot. Met de dosering van mijn vloeibare meststoffen zit je safe op dat vlak.
Groeten
Gilles
Gilles,
Bedankt voor je snelle antwoord.
Het is mij nog niet helemaal helder hoe een CO2 tekort vergroot kan worden door toevoeging van Nitraat en Fosfaat? Als de verlichting zelfde blijft dan zou het tekort aan CO2 zelfde moeten blijven. Extra Nitraat of andere stof maakt toch niets uit?
Of is dit een andere reactie die in het bovenstaande artikel overdreven wordt? De hoofd reden van een CO2 tekort is toch stijging in de verlichtingsduur/-intensiteit of een grotere toename aan plantbestand.
Gr.Mirza
Hí Gilles, 1 x per week een waterwissel van 50% vind ik nèt iets te weinig. Ik zie na zo’n 5 dagen best weer vuil op de bodem en de planten liggen, dus waaier ik de planten en hevel de bodem nog eens een keer extra per week. Daarmee zuig ik zo’n 20 liter (op een 60 ltr. bakje) weg. Daarmee verdwijnt natuurlijk ook zo’n 20% van de toegevoegde micro’s, macro’s en Fe, terwijl m’n planten het zo hard nodig hebben.. (ik sukkel nog een beetje met de de plan
ten). Kan ik dan nog extra toevoegen (20% van de wekelijkse hoeveelheid) en mag ik bijv. micro en macro tegelijkertijd toevoegen?
Hallo
Ben je zeker dat de filter wel voldoende debiet heeft? Er zou niet zoveel vuil op de bodem mogen liggen na slechts 5 dagen 🙂
Groetjes
Gilles
Hello Gilles
Als je dagelijks all-in-one gebruikt, heeft het bijkomend gebruik van de EI-kit dan nog zin (en omgekeerd)? M.a.w. kunnen ze elkaar vervangen of is er toch in meer of mindere mate een zekere complementariteit?
mvg
Rudy
Hoi Rudy
De EI kit gebruiken bovenop de All-in-One heeft weinig zin, de AIO bevat namelijk al voldoende voedingsstoffen 🙂
Of de EI Kit de All-in-One vervangt … beide hebben andere grondstoffen maar de kwaliteit is gelijkaardig en het effect op de planten ook. Het is een kwestie van voorkeur.
Groetjes
Gilles
hallo
IK heb een aquarium van 260 liter hoe lang kan ik dan met de Estimative Index kit doen.
Volgens mij heb ik een goede stroming in het aquarium en ik gebruik co2.
Dag Jos
Dat is afhankelijk van je dosering, met de grote dosering kom je 6 à 8 maanden toe.
Groetjes
Gilles
Goedenavond Gilles,
Ik ben een nieuw aquarium aan het maken. Ik wil graag een waterdiepte van 70 of 80 cm. Hij wordt 1800 cm lang. Ik heb vier Growbeam 1500 units van TMC aquaray
Gegevens per unit
2048 lumen
148 par. Op 40 cm in air.
4430. Lux
69 lumen per watt
Ik wil graag een zware planten bezetting. Low light. Ik ga een amazonia bodem gebruiken met powersand. En wil gaan bemesten met uw EI systeem.
Is de genoemde verlichting strek genoeg voor de grote diepte of moet ik nog wat verlichting capaciteit erbij hebben.
Dag Rik
Moeilijk te zeggen, de formaten van je aquarium zijn uitzonderlijk. Ik raad je aan om TMC eens te contacteren voor de PAR-waardes naargelang de hoogte, normaal gezien hebben zij dit wel. Medium light is rond de 50 PAR op de bodem.
Groetjes
Gilles
Dag Gilles,Heeft uw all-in-one die ik van u gebruik invloed op de ph en kh.
Groet Rob
Dag Rob
Nee, heeft geen enkele invloed op de pH of KH.
Groetjes
Gilles
Ik wil de EI nu gaan maken maar ik heb geen osmosewater kan dat ook gewoon met kraanwater gemaakt worden?
Dag Tom
Dat kan, maar houd er rekening mee dat de bewaarbaarheid dan minder kan zijn (afhankelijk van de waterkwaliteit).
Groetjes,
Gilles van PlantedBox
Hey Gilles!
Ik heb een vraagje voer dit artikel.
Ik gebruik jouw macro en micro voeding + ijzer.
Nu als ik deze regels toepas, pas ik deze dan toe op het aantal liter dat ik ververs of op de totale inhoud van de aquarium?
Mijn gevoel zegt, enkel op het gedeelte dat ik ververs.
Daarnaast gebruik ik enkel osmose water, kan het zijn dat ik hierdoor meer moet toevoegen om op de vooropgestelde waardes te komen?
Ivm ijzer, ik les hier dat dit makkelijk tot 1ppm mag gaan, terwijl andere fora zich houden op maximaal 0,5ppm. oe zit dit juist?
Dag Robby
De doseringen die vermeld zijn op mijn labels (poeders & vloeistoffen) zijn altijd bedoeld op de totale inhoud van het aquarium en niet het verversingswater. Bij puur osmosewater raad ik aan om een “Remineral” product te gebruiken om je GH & KH naar de gewenste waarde te brengen, daarna kan je de meststoffen doseren.
1ppm ijzer is geen probleem, maar 0,50ppm zal inderdaad al voldoende zijn.
Groetjes,
Gilles van PlantedBox
Hey Gilles,
Bedankt voor je reactie!
Ik gebruik altijd een remineral product, geen probleem 🙂
Bedankt voor de uitleg, is me duidelijk nu!